1. Sóng siêu âm là gì?
Sóng siêu âm (ultrasonic) là sóng âm có tần số cao hơn mức âm thanh con người có thể nghe được, tức lớn hơn 20.000 Hz. Trong nha khoa, sóng siêu âm được ứng dụng để thực hiện quy trình lấy cao răng, một kỹ thuật tiên tiến giúp loại bỏ mảng bám và cao răng một cách hiệu quả.
2. Lấy cao răng bằng sóng siêu âm: Vai trò và cơ chế
Lấy cao răng bằng sóng siêu âm là một thủ thuật phổ biến trong điều trị nha chu, đặc biệt là bước đầu tiên trong quá trình cải thiện sức khỏe nha chu. Quy trình này sử dụng máy lấy cao răng siêu âm để loại bỏ mảng bám (plaque) và vôi răng (calculus), giúp:
- Duy trì vệ sinh răng miệng.
- Phòng ngừa và điều trị các bệnh nướu răng, bao gồm viêm nướu (gingivitis) và viêm nha chu (periodontitis).
Cơ chế hoạt động của máy siêu âm:
- Máy lấy cao răng siêu âm sử dụng tần số cao (25.000–36.000 Hz) để làm rung các đầu máy chuyên dụng.
- Chuyển động của đầu máy (thường là dạng elip hoặc qua lại) kết hợp với áp lực nước giúp phá vỡ mảng bám và vôi răng.
- Nước được phun liên tục không chỉ làm mát đầu máy mà còn giúp rửa sạch các mảnh vụn.
3. Tại sao cần lấy cao răng?
Môi trường miệng chứa nhiều vi khuẩn, dẫn đến sự hình thành mảng bám trên bề mặt răng. Khi mảng bám không được loại bỏ, nó sẽ cứng lại và bị vôi hóa, tạo thành cao răng.
Tác hại của cao răng:
- Tổn thương nha chu: Cao răng phát triển dưới đường viền nướu, phá hủy mô liên kết và xương.
- Viêm nha chu: Cao răng không được điều trị có thể tiến triển thành viêm nha chu, làm mất xương nâng đỡ răng và dẫn đến rụng răng.
- Nhiễm trùng: Cao răng là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, gây các ổ nhiễm trùng trong khoang miệng.
4. Quy trình thực hiện lấy cao răng bằng sóng siêu âm
4.1. Trước khi thực hiện:
- Nha sĩ sẽ thăm khám toàn bộ khoang miệng để đánh giá tình trạng răng miệng.
- Bệnh nhân được đeo kính bảo hộ và súc miệng bằng dung dịch sát khuẩn (chlorhexidine).
4.2. Trong quá trình thực hiện:
- Nha sĩ sử dụng máy lấy cao răng siêu âm và gương nha khoa để làm sạch mảng bám và cao răng.
- Trợ lý nha khoa đặt ống hút trong miệng để hút nước và các mảnh vụn.
- Dòng nước liên tục được phun ra từ đầu máy để làm mát và rửa sạch bề mặt răng.
- Nếu răng bị mòn hoặc nhạy cảm, bệnh nhân có thể cảm thấy ê buốt nhẹ.
4.3. Sau khi thực hiện:
- Nha sĩ có thể bôi fluoride để bảo vệ men răng.
- Bệnh nhân được hướng dẫn vệ sinh răng miệng và khuyến nghị tái khám định kỳ mỗi 6 tháng.
5. Ưu điểm của lấy cao răng bằng sóng siêu âm
So với phương pháp lấy cao răng thủ công, lấy cao răng bằng sóng siêu âm có nhiều ưu điểm vượt trội:
- Hiệu quả cao: Loại bỏ mảng bám và cao răng nhanh chóng, đặc biệt ở các vùng khó tiếp cận như vùng chẻ chân răng (furcation).
- Ít tổn thương mô: Các đầu máy không sắc nhọn, giảm thiểu tổn thương nướu và mô mềm.
- Tiết kiệm thời gian: Quy trình nhanh hơn so với lấy cao răng thủ công.
- Tăng sự thoải mái: Bệnh nhân ít cảm thấy đau hoặc khó chịu hơn.
- Hỗ trợ điều trị viêm nha chu: Loại bỏ vôi răng và mảng bám trên bề mặt chân răng và giảm viêm nướu.
- An toàn: Phù hợp cho cả lấy cao răng trên nướu và dưới nướu.
Nghiên cứu: Theo một nghiên cứu, việc sử dụng siêu âm với các thao tác nhẹ nhàng có thể giúp tăng độ bám dính của mô và giảm viêm nướu (nguồn tham khảo).
6. Nhược điểm và rủi ro
Mặc dù có nhiều ưu điểm, lấy cao răng bằng siêu âm cũng tồn tại một số hạn chế:
- Tăng nhiệt độ: Nhiệt sinh ra có thể gây tổn thương tủy và ngà răng nếu không được kiểm soát.
- Mòn men răng: Việc sử dụng công suất cao có thể mòn men răng từ 11,37 ± 3,64 mm đến 23,37 ± 15,76 mm.
- Nguy cơ khí dung (aerosol): Quá trình lấy cao răng tạo ra khí dung, làm tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm như COVID-19.
- Tác động lên thần kinh: Rung động từ máy có thể gây rối loạn thần kinh ở tay của nha sĩ hoặc ảnh hưởng đến máy tạo nhịp tim.
Lưu ý: Một nghiên cứu chỉ ra rằng thời gian sử dụng dụng cụ rung động nên giới hạn trung bình 75 phút/ngày để giảm nguy cơ tổn thương.
7. Chống chỉ định
Lấy cao răng bằng siêu âm không được khuyến nghị trong các trường hợp sau:
- Bệnh nhân mắc các bệnh về hô hấp (như hen suyễn, COPD).
- Bệnh nhân có cấy ghép titanium trong miệng.
- Lưu lượng nước tưới không đủ (dưới 20 ml/phút).
- Người sử dụng máy tạo nhịp tim (với máy siêu âm từ tính).
8. Mẹo và lưu ý khi thực hiện
- Sử dụng máy ở mức công suất thấp nhất và tăng dần theo nhu cầu.
- Đầu máy cần được bảo trì thường xuyên để đảm bảo hiệu quả.
- Sử dụng các chuyển động ngắn, nhẹ nhàng và đều đặn trên bề mặt răng.
- Đảm bảo sự tiếp xúc liên tục giữa đầu máy và bề mặt răng để đạt kết quả tốt nhất.
So sánh với lấy cao răng thủ công:
- Siêu âm vượt trội hơn vì đầu máy có thể tiếp cận các vùng hẹp (phân nhánh răng), trong khi lấy cao răng thủ công bị hạn chế.
9. Kết luận và khuyến nghị
Lấy cao răng bằng siêu âm là một phương pháp an toàn, hiệu quả và được ưa chuộng trong nha khoa hiện đại. Quy trình này không chỉ giúp duy trì sức khỏe răng miệng mà còn đóng vai trò quan trọng trong điều trị nha chu.
Khuyến nghị:
- Nên thực hiện lấy cao răng định kỳ 6 tháng/lần tại cơ sở nha khoa uy tín.
- Quy trình cần được thực hiện bởi nha sĩ có kinh nghiệm để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
10. Tác giả bài viết
Tác giả: Phan Xuân Sơn, Bác sĩ chuyên khoa Răng Hàm Mặt, 10 năm kinh nghiệm, tốt nghiệp Đại học Y Dược TP.HCM
