MỤC LỤC
Phân biệt mảng bám cao răng là vấn đề quan trọng giúp bạn chăm sóc răng miệng đúng cách và hiệu quả. Tại Nha Khoa 3T, chúng tôi thường xuyên tiếp nhận nhiều câu hỏi từ bệnh nhân về sự khác biệt giữa hai hiện tượng này, nguyên nhân hình thành và cách điều trị phù hợp.
Việc hiểu rõ đặc điểm và tác hại của vôi răng so với mảng bám sẽ giúp bạn có phương pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe răng miệng như viêm nướu, sâu răng hoặc mất răng.
1. Khái Niệm Và Quá Trình Hình Thành Mảng Bám Và Cao Răng
Để hiểu rõ sự khác biệt mảng bám vôi răng, trước tiên chúng ta cần nắm vững khái niệm cơ bản về hai hiện tượng này. Nhiều người thường nhầm lẫn chúng là một, nhưng thực tế chúng có bản chất hoàn toàn khác nhau.
1.1. Mảng bám răng là gì?
Mảng bám răng là một lớp màng sinh học nhớt, không màu hoặc có màu vàng nhạt, liên tục hình thành trên bề mặt răng. Thành phần chính của mảng bám bao gồm vi khuẩn, protein từ nước bọt và các mảnh vụn thức ăn tích tụ lại.
- Theo nghiên cứu, có khoảng 700 loại vi khuẩn sống trong miệng. Những vi khuẩn này là môi trường phát triển cho mảng bám, một lớp màng không màu và dính bao phủ răng. Khi mảng bám chứa vi khuẩn trộn lẫn với các hạt thức ăn, nó sẽ tạo ra axit phá hủy răng. ( Nguồn: Defining the Normal Bacterial Flora of the Oral Cavity. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1287824/)
Quá trình hình thành mảng bám diễn ra rất nhanh, chỉ sau 4-12 giờ kể từ khi đánh răng. Đây là lý do tại sao các bác sĩ tại Nha Khoa 3T luôn khuyến nghị bệnh nhân vệ sinh răng miệng ít nhất 2 lần/ngày kết hợp với sử dụng chỉ nha khoa để loại bỏ mảng bám hiệu quả.
1.2. Cao răng (vôi răng) là gì?
Cao răng, hay còn gọi là vôi răng, là kết quả của quá trình vôi hóa (canxi hóa) mảng bám khi không được làm sạch thường xuyên. Về bản chất, cao răng chính là mảng bám đã cứng lại do hấp thụ các khoáng chất từ nước bọt như canxi và phosphate.
Khi mảng bám không được loại bỏ trong khoảng 24-72 giờ, quá trình vôi hóa bắt đầu diễn ra, tạo thành cao răng cứng, bám chặt vào bề mặt răng. Đặc biệt, cao răng thường xuất hiện nhiều ở vị trí gần các ống tuyến nước bọt dưới lưỡi và mặt trong của răng cửa dưới.
Khác với mảng bám có thể tự loại bỏ bằng cách đánh răng, cao răng đã cứng hóa không thể loại bỏ bằng phương pháp vệ sinh tại nhà thông thường mà cần có sự can thiệp của bác sĩ nha khoa chuyên nghiệp.
2. Cách Phân Biệt Mảng Bám Và Cao Răng Qua Các Dấu Hiệu Nhận Biết
Việc phân biệt mảng bám cao răng không chỉ giúp bạn hiểu rõ tình trạng răng miệng của mình mà còn giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là các dấu hiệu cụ thể giúp bạn nhận biết sự khác nhau giữa hai hiện tượng này.
2.1. Phân biệt mảng bám và cao răng qua màu sắc
Màu sắc là một trong những đặc điểm dễ nhận biết nhất khi so sánh mảng bám và cao răng:
| Tiêu chí | Mảng bám | Cao răng |
|---|---|---|
| Màu sắc | Trắng đục hoặc vàng nhạt, khó quan sát bằng mắt thường | Vàng đậm, nâu hoặc đen (cao răng huyết thanh), dễ nhìn thấy |
| Vị trí xuất hiện | Khắp bề mặt răng, đặc biệt ở kẽ răng và đường viền nướu | Thường tập trung nhiều ở mặt trong răng cửa dưới và vùng tiếp giáp giữa răng và nướu |
Theo bác sĩ Phan Xuân Sơn, Trưởng khoa Nha chu tại Nha Khoa 3T: “Cao răng thường có màu sắc đậm hơn do quá trình khoáng hóa và tích tụ sắc tố từ thực phẩm, đồ uống như cà phê, trà. Trong khi đó, mảng bám mới hình thành thường khó nhận biết do có màu trắng đục gần với màu tự nhiên của răng.”
2.2. Phân biệt mảng bám và cao răng qua kết cấu
Kết cấu và độ cứng là đặc điểm quan trọng để phân biệt mảng bám và cao răng:
| Tiêu chí | Mảng bám | Cao răng |
|---|---|---|
| Kết cấu | Mềm, nhớt, có độ dính như bã đậu | Cứng như đá vôi, khi lấy ra ngoài thì giòn và dễ vỡ |
| Cảm giác | Có thể cảm nhận độ nhớt khi chạm lưỡi vào răng | Cảm giác thô ráp, gồ ghề khi lưỡi chạm vào |
| Khả năng loại bỏ | Có thể loại bỏ bằng đánh răng, dùng chỉ nha khoa | Không thể tự loại bỏ, cần sự can thiệp của bác sĩ nha khoa |
Khi chạm nhẹ lưỡi vào bề mặt răng, nếu bạn cảm thấy bề mặt nhớt, mềm thì đó chính là mảng bám. Ngược lại, nếu cảm thấy bề mặt răng gồ ghề, cứng và thô ráp, đó chính là cao răng đã hình thành.
2.3. Thời gian xuất hiện và phát triển
Mảng bám và cao răng cũng có sự khác biệt rõ rệt về thời gian xuất hiện và phát triển:
| Tiêu chí | Mảng bám | Cao răng |
|---|---|---|
| Thời gian xuất hiện | 4-12 giờ sau khi đánh răng | 24-72 giờ sau khi mảng bám không được làm sạch |
| Tốc độ phát triển | Nhanh, liên tục hình thành sau mỗi lần ăn | Chậm hơn, cần thời gian để quá trình vôi hóa diễn ra |
| Tần suất xuất hiện | Hàng ngày ở mọi người | Mức độ tích tụ khác nhau tùy cơ địa mỗi người |
3. Tác Hại Của Mảng Bám Và Cao Răng Đối Với Sức Khỏe Răng Miệng
Cả mảng bám và cao răng đều gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe răng miệng nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời. Hiểu rõ những tác hại này sẽ giúp bạn nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc phòng ngừa và điều trị.
3.1. Tác hại của mảng bám răng
Mảng bám răng tuy có vẻ vô hại ban đầu nhưng lại là nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề răng miệng nghiêm trọng:
- Sâu răng: Vi khuẩn trong mảng bám tiết ra axit tấn công men răng, gây mòn và hình thành các lỗ sâu.
- Viêm lợi: Mảng bám tích tụ ở đường viền nướu kích thích và gây viêm nướu, biểu hiện bằng triệu chứng sưng đỏ, chảy máu khi đánh răng.
- Hôi miệng: Vi khuẩn trong mảng bám phân hủy thức ăn thừa, tạo ra mùi hôi khó chịu. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây hôi miệng mà nhiều bệnh nhân tại Nha Khoa 3T gặp phải.
- Làm giảm tính thẩm mỹ: Mảng bám tích tụ lâu ngày làm răng ngả màu vàng, ảnh hưởng đến nụ cười và sự tự tin khi giao tiếp.
3.2. Tác hại của cao răng
Cao răng, với đặc tính cứng và bám chắc vào răng, gây ra những tác hại nghiêm trọng hơn so với mảng bám:
- Viêm nha chu: Cao răng tạo bề mặt gồ ghề, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển sâu dưới nướu, gây viêm nha chu. Thống kê cho thấy khoảng 70% người trưởng thành trên 35 tuổi mắc bệnh nha chu ở các mức độ khác nhau.
- Tụt nướu: Cao răng đẩy nướu ra xa cổ răng, tạo thành các túi nha chu, dẫn đến tụt nướu và lộ chân răng. Đây là nguyên nhân phổ biến gây ê buốt răng ở người lớn tuổi.
- Mất răng: Khi viêm nha chu tiến triển nặng, cao răng làm suy yếu mô nâng đỡ răng, dẫn đến lung lay và mất răng. Theo thống kê, cao răng là nguyên nhân chính gây mất răng ở người trên 40 tuổi.
- Ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân: Nghiên cứu gần đây chỉ ra mối liên hệ giữa viêm nha chu do cao răng với các bệnh tim mạch, đái tháo đường và sinh con nhẹ cân. Vi khuẩn từ miệng có thể vào máu, gây viêm nhiễm toàn thân.
Tại Nha Khoa 3T, chúng tôi thường xuyên tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân đến khám vì các vấn đề nghiêm trọng như viêm nha chu nặng, lung lay răng – đều xuất phát từ việc không kiểm soát và điều trị cao răng kịp thời.
4. Phương Pháp Loại Bỏ Và Phòng Ngừa Mảng Bám Và Cao Răng
Hiểu rõ sự khác biệt mảng bám vôi răng giúp bạn áp dụng các phương pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp. Tại Nha Khoa 3T, chúng tôi luôn khuyến khích bệnh nhân kết hợp chăm sóc tại nhà và thăm khám định kỳ để đạt hiệu quả tối ưu.
4.1. Cách loại bỏ mảng bám răng
Loại bỏ mảng bám tương đối đơn giản và có thể thực hiện tại nhà với các biện pháp sau:
- Đánh răng đúng cách: Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, mỗi lần 2 phút với kem đánh răng có chứa fluoride. Chọn bàn chải có lông mềm và thay mới 3 tháng/lần.
- Sử dụng chỉ nha khoa: Dùng chỉ nha khoa hàng ngày để loại bỏ mảng bám ở kẽ răng, nơi bàn chải không thể tiếp cận.
- Dùng nước súc miệng: Sử dụng nước súc miệng có tính sát khuẩn giúp giảm vi khuẩn và ngăn ngừa mảng bám hình thành.
- Chế độ ăn uống hợp lý: Hạn chế thực phẩm giàu đường và tinh bột, tăng cường rau xanh và trái cây giòn giúp làm sạch răng tự nhiên.
Bác sĩ Sơn chia sẻ: “Nhiều bệnh nhân chỉ tập trung đánh răng mà quên mất việc làm sạch lưỡi – nơi trú ngụ của rất nhiều vi khuẩn gây mảng bám. Vệ sinh lưỡi đúng cách giúp giảm đáng kể nguy cơ hình thành mảng bám và hôi miệng.”
4.2. Cách loại bỏ cao răng hiệu quả
Khác với mảng bám, cao răng đã cứng hóa không thể tự loại bỏ tại nhà mà cần có sự can thiệp chuyên nghiệp:
- Lấy cao răng chuyên nghiệp: Đây là phương pháp phổ biến nhất, sử dụng thiết bị siêu âm để phá vỡ và loại bỏ cao răng. Tại Nha Khoa 3T, chúng tôi sử dụng công nghệ lấy cao răng siêu âm tiên tiến, giảm thiểu cảm giác đau và không gây tổn thương nướu.
- Đánh bóng răng: Sau khi lấy cao răng, bề mặt răng sẽ được đánh bóng để loại bỏ vết ố và ngăn vi khuẩn bám lại.
- Nạo túi nha chu: Đối với cao răng dưới nướu gây viêm nha chu, bác sĩ sẽ thực hiện nạo túi nha chu để làm sạch triệt để.
Theo khuyến cáo của bác sĩ tại Nha Khoa 3T, bạn nên lấy cao răng định kỳ 6 tháng/lần để ngăn ngừa các biến chứng răng miệng nghiêm trọng.
>>Xem thêm: Giá cạo vôi răng bao nhiêu tiền?
4.3. Biện pháp phòng ngừa lâu dài
Để phòng ngừa cả mảng bám và cao răng hiệu quả, bạn nên kết hợp các biện pháp sau:
- Duy trì thói quen vệ sinh răng miệng tốt: Đánh răng, dùng chỉ nha khoa và nước súc miệng đều đặn hàng ngày.
- Thăm khám nha khoa định kỳ: Kiểm tra và vệ sinh răng miệng chuyên nghiệp 6 tháng/lần tại Nha Khoa 3T.
- Điều chỉnh chế độ ăn uống: Giảm thực phẩm nhiều đường, tăng cường thực phẩm giàu canxi và vitamin C tốt cho răng và nướu.
- Uống nhiều nước: Nước giúp rửa trôi thức ăn thừa và kích thích sản xuất nước bọt – yếu tố tự nhiên bảo vệ răng.
- Bổ sung fluoride: Sử dụng kem đánh răng và nước súc miệng có chứa fluoride giúp tăng cường men răng, ngăn ngừa sâu răng.
- Trong một nghiên cứu năm 2016, đã kết luận rằng khi sử dụng nước súc miệng kết hợp với việc chải răng và dùng chỉ nha khoa, có sự giảm đáng kể mảng bám và viêm nướu.(Nguồn: Prasad M, et al. (2016). The clinical effectiveness of post-brushing rinsing in reducing plaque and gingivitis: A systematic review. DOI:https://dx.doi.org/10.7860%2FJCDR%2F2016%2F16960.7708)
5. Khi Nào Cần Đến Nha Khoa Để Được Tư Vấn Và Điều Trị
Việc phân biệt mảng bám cao răng giúp bạn xác định thời điểm cần đến nha khoa để được can thiệp kịp thời. Đây là những dấu hiệu bạn không nên bỏ qua:
5.1. Dấu hiệu cần đến nha khoa ngay lập tức
- Nướu chảy máu khi đánh răng: Đây có thể là dấu hiệu của viêm nướu do mảng bám hoặc cao răng gây ra.
- Hơi thở có mùi hôi kéo dài: Mùi hôi miệng dai dẳng dù đã vệ sinh răng miệng thường xuyên có thể do cao răng tích tụ.
- Nướu sưng, đỏ, đau: Viêm nướu tiến triển cần được điều trị kịp thời để tránh biến chứng nha chu.
- Có lớp cứng màu vàng hoặc nâu bám trên răng: Đây chính là cao răng cần được loại bỏ bởi bác sĩ nha khoa.
- Răng ê buốt khi ăn nóng, lạnh: Tụt nướu do cao răng có thể khiến chân răng lộ ra, gây ê buốt.
5.2. Quy trình điều trị tại Nha Khoa 3T
Khi đến Nha Khoa 3T, bạn sẽ được trải nghiệm quy trình điều trị chuyên nghiệp và toàn diện:
- Thăm khám và tư vấn: Bác sĩ chuyên khoa sẽ kiểm tra tình trạng răng miệng, xác định mức độ mảng bám, cao răng và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.
- Lấy cao răng chuyên sâu: Sử dụng công nghệ siêu âm hiện đại nhất, loại bỏ cao răng trên và dưới nướu nhẹ nhàng, không gây đau.
- Đánh bóng và làm trắng răng: Sau khi lấy cao răng, răng sẽ được đánh bóng để loại bỏ vết ố, tăng tính thẩm mỹ.
- Điều trị các vấn đề kèm theo: Nếu phát hiện sâu răng, viêm nha chu do mảng bám và cao răng gây ra, bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị phù hợp.
- Tư vấn phòng ngừa: Bác sĩ sẽ hướng dẫn cách chăm sóc răng miệng tại nhà và lịch tái khám phù hợp.
Tại Nha Khoa 3T, chúng tôi tự hào với đội ngũ bác sĩ có kinh nghiệm chuyên sâu, được đào tạo bài bản từ các trường đại học y khoa hàng đầu trong và ngoài nước. Cùng với hệ thống trang thiết bị hiện đại nhất, chúng tôi cam kết mang lại dịch vụ chăm sóc răng miệng chất lượng cao, an toàn và hiệu quả.
Bạn đang gặp vấn đề với mảng bám hoặc cao răng? Đừng chần chừ, hãy liên hệ ngay với Nha Khoa 3T qua Hotline 0913121713 để được tư vấn và đặt lịch thăm khám. Nụ cười khỏe mạnh, tự tin đang chờ đón bạn!
Ghé thăm Nha Khoa 3T tại địa chỉ: Số 6 Nguyễn Cửu Đàm, P. Tân Sơn Nhì, Q. Tân Phú, TP. HCM hoặc tìm hiểu thêm thông tin tại website: Trungtamnhakhoa3t.com và fanpage: Facebook.com/nhakhoa.tanphu.3t.
Tác giả: BS. PHAN XUÂN SƠN – 10 năm kinh nghiệm, thành viên Hội Răng Hàm Mặt Việt Nam
Ngày xuất bản: 04/03/2025
Lưu ý: Mọi thông tin chỉ mang tính tham khảo, không thay thế việc thăm khám và tư vấn từ chuyên gia. Vui lòng liên hệ bác sĩ hoặc nha sĩ để được tư vấn phù hợp với tình trạng răng miệng của bạn. Xem thêm
Nguồn tham khảo:
- Tartar. (n.d.). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/25102-tartar
- Scaling and Polishing. (2017, January 25). GlobeHealer. https://www.globehealer.com/subprocedures/scaling-and-polishing/
- Parker, H. (2008, September 22). What is Tartar? 6 Tips to Control Buildup. WebMD. https://www.webmd.com/oral-health/tartar-dental-calculus-overview
