img

Mảng Bám Răng Là Gì, Làm Thế Nào Để Loại Bỏ Chúng?

Tác giả bài viết:

Được viết bởi Bác sĩ Phan Xuân Sơn – Chuyên khoa Răng Hàm Mặt, ĐH Y Dược TP.HCM, 10 năm kinh nghiệm. Thành viên Hội Răng Hàm Mặt Việt Nam

 Bằng cấp chuyên môn của tác giả:

1. Mảng Bám Răng Là Gì?

1.1 Định Nghĩa Mảng Bám Răng

Mảng bám răng là một lớp màng sinh học không màu hoặc hơi ngà tạo thành trên bề mặt răng do sự kết hợp giữa vi khuẩn, nước bọt, và thức ăn thừa. Mảng bám có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng nếu không được làm sạch thường xuyên. Khác với cao răng, mảng bám có thể được loại bỏ dễ dàng bằng cách đánh răngsử dụng chỉ nha khoa. Tuy nhiên, nếu để lâu, mảng bám sẽ cứng lại và hình thành cao răng, gây ra các vấn đề về sức khỏe răng miệng và toàn thân.

1.2 Thành Phần Cấu Tạo Của Mảng Bám

Mảng bám răng chủ yếu bao gồm các thành phần sau:

  • Vi khuẩn: Các loại vi khuẩn như Streptococcus mutans và Lactobacillus là những tác nhân chính gây sâu răng và viêm nướu.
  • Thức ăn thừa: Đặc biệt là đườngtinh bột, là nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn.
  • Nước bọt: Chứa enzyme và kháng thể giúp tiêu diệt vi khuẩn nhưng cũng góp phần hình thành mảng bám.
  • Chất hữu cơ: Các tế bào chết và các sản phẩm chuyển hóa của vi khuẩn.

1.3 Quá Trình Hình Thành Mảng Bám

Mảng bám hình thành ngay sau khi chúng ta ăn uống. Sau khi ăn, các mảnh thức ăn còn sót lại trên răng sẽ kết hợp với nước bọt và vi khuẩn có sẵn trong miệng. Vi khuẩn sẽ phát triển và tạo thành một lớp màng dính trên bề mặt răng. Thời gian hình thành mảng bám có thể diễn ra chỉ trong vài giờ, và nếu không được làm sạch, mảng bám sẽ dày lên và cứng lại, dẫn đến hình thành cao răng. Quá trình này diễn ra liên tục và nhanh chóng, vì vậy việc chăm sóc răng miệng hàng ngày là rất quan trọng để ngăn ngừa sự hình thành của mảng bám.

Mảng Bám Răng

2. Nguyên Nhân Gây Mảng Bám Răng

2.1 Chế Độ Ăn Uống Không Hợp Lý

2.1.1 Thức Ăn Giàu Đường Và Tinh Bột

Chế độ ăn uống giàu đườngtinh bột là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành mảng bám. Khi chúng ta tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều đường, vi khuẩn trong miệng sẽ chuyển hóa đường thành axit. Axit này sẽ tấn công men răng, tạo điều kiện cho mảng bám phát triển. Các loại thực phẩm như bánh ngọt, kẹo, nước ngọt có ga, và thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều đường, do đó, cần hạn chế tiêu thụ để bảo vệ sức khỏe răng miệng.

2.1.2 Đồ Uống Có Ga Và Acid

Đồ uống có ga và acid không chỉ chứa nhiều đường mà còn có tính acid cao, có thể làm hỏng men răng. Khi tiêu thụ những loại đồ uống này, axit sẽ tấn công bề mặt răng, làm tăng khả năng hình thành mảng bám. Các loại nước trái cây có tính acid cũng có thể gây hại tương tự. Do đó, nên hạn chế tiêu thụ các loại đồ uống này và thay thế bằng nước lọc hoặc nước ép trái cây tự nhiên.

2.2 Vệ Sinh Răng Miệng Kém

2.2.1 Đánh Răng Không Đúng Cách

Nhiều người không thực hiện việc đánh răng đúng cách, dẫn đến việc không loại bỏ được mảng bám hiệu quả. Sai lầm phổ biến bao gồm việc không đánh răng đủ lâu (ít nhất 2 phút), không sử dụng bàn chải đúng loại hoặc không thay bàn chải định kỳ. Điều này tạo điều kiện cho mảng bám tích tụ và phát triển.

2.2.2 Không Sử Dụng Chỉ Nha Khoa

Chỉ nha khoa là một công cụ quan trọng giúp loại bỏ mảng bám giữa các kẽ răng, nơi mà bàn chải không thể tiếp cận. Nhiều người thường bỏ qua việc sử dụng chỉ nha khoa, dẫn đến sự tích tụ mảng bám và vi khuẩn ở những vị trí này. Việc sử dụng chỉ nha khoa hàng ngày là cần thiết để duy trì sức khỏe răng miệng.

2.2.3 Không Súc Miệng Sau Khi Ăn

Súc miệng sau khi ăn giúp loại bỏ các mảnh thức ăn còn sót lại và giảm thiểu sự phát triển của mảng bám. Nếu không súc miệng, thức ăn sẽ tồn tại lâu hơn trên răng, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Việc súc miệng bằng nước sạch hoặc nước súc miệng kháng khuẩn sau mỗi bữa ăn là một thói quen tốt cần duy trì.

2.3 Các Yếu Tố Khác

2.3.1 Tuổi Tác

Tuổi tác cũng ảnh hưởng đến sự hình thành mảng bám. Khi lớn tuổi, khả năng sản xuất nước bọt giảm, dẫn đến việc miệng trở nên khô hơn. Nước bọt có vai trò quan trọng trong việc rửa sạch thức ăn và vi khuẩn, do đó, sự thiếu hụt nước bọt có thể làm tăng nguy cơ hình thành mảng bám.

2.3.2 Di Truyền

Di truyền cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng. Một số người có cấu trúc răng gồ ghề, không trơn láng hoặc tình trạng sức khỏe di truyền làm cho họ dễ bị mảng bám hơn. Nếu trong gia đình có tiền sử về các vấn đề răng miệng, bạn nên chú ý hơn đến việc chăm sóc răng miệng của mình.

2.3.3 Bệnh Lý (Tiểu Đường, Suy Giảm Miễn Dịch)

Một số bệnh lý như tiểu đường và các bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch có thể làm tăng nguy cơ hình thành mảng bám. Tiểu đường có thể làm giảm khả năng hồi phục của nướu và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Những người có hệ miễn dịch yếu cũng dễ bị nhiễm trùng và viêm nướu, dẫn đến sự tích tụ mảng bám.

Vệ sinh răng miện kém là nguyên nhân gây ra mảng bám răng

3. Tác Hại Của Mảng Bám Răng

3.1 Gây Sâu Răng Và Viêm Nướu

3.1.1 Axit Từ Mảng Bám Tấn Công Men Răng

Mảng bám răng chứa nhiều vi khuẩn, và khi chúng phân hủy thức ăn thừa, đặc biệt là đường, chúng sẽ sản sinh ra axit. Axit này sẽ tấn công men răng, làm giảm độ cứng của men và tạo ra các lỗ hổng trên bề mặt răng. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến sâu răng, gây đau đớn và cần phải điều trị nha khoa. Quá trình này diễn ra liên tục, vì vậy việc loại bỏ mảng bám hàng ngày là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe răng miệng.

3.1.2 Vi Khuẩn Gây Viêm Nướu

Khi mảng bám không được loại bỏ, vi khuẩn trong đó sẽ gây ra tình trạng viêm nướu. Viêm nướu biểu hiện bằng các triệu chứng như đỏ, sưng, và chảy máu khi đánh răng. Nếu không được điều trị, viêm nướu có thể tiến triển thành viêm nha chu, một tình trạng nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến mất răng. Vi khuẩn trong mảng bám như Porphyromonas gingivalisFusobacterium nucleatum là những tác nhân chính gây ra viêm nướu và các bệnh lý nha chu.

3.2 Ảnh Hưởng Đến Thẩm Mỹ Và Hơi Thở

3.2.1 Mảng Bám Làm Ố Vàng Răng

Mảng bám không chỉ gây ra các vấn đề về sức khỏe mà còn ảnh hưởng đến thẩm mỹ của răng. Khi mảng bám tích tụ lâu ngày, nó có thể chuyển sang màu vàng hoặc nâu, làm giảm độ trắng sáng tự nhiên của răng. Điều này khiến nhiều người cảm thấy ngại ngùng khi giao tiếp hoặc cười. Ngoài ra, các yếu tố khác như thuốc lá, thực phẩm có màu sắc mạnh, và trà cũng có thể làm ố vàng răng.

3.2.2 Gây Hôi Miệng Do Vi Khuẩn

Mảng bám cũng là nguyên nhân chính gây hôi miệng. Vi khuẩn trong mảng bám sản sinh ra các hợp chất sulfur, gây ra mùi hôi khó chịu. Hôi miệng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng mà còn tác động tiêu cực đến giao tiếp xã hội, làm giảm sự tự tin của người bệnh. Để khắc phục tình trạng này, việc chăm sóc răng miệng đúng cách và sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn là rất cần thiết.

3.3 Liên Quan Đến Các Bệnh Toàn Thân

3.3.1 Viêm Nha Chu Và Bệnh Tim Mạch

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng có mối liên hệ giữa viêm nha chu và các bệnh lý tim mạch. Vi khuẩn trong mảng bám có thể xâm nhập vào máu, gây viêm nhiễm và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Viêm nha chu cũng có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ và các vấn đề tim mạch khác. Việc duy trì sức khỏe răng miệng tốt không chỉ giúp bảo vệ răng mà còn có lợi cho sức khỏe toàn thân.

3.3.2 Tiểu Đường Và Các Bệnh Tự Miễn

Mảng bám có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tiểu đường, vì viêm nướu có thể làm tăng mức đường huyết. Ngoài ra, các bệnh tự miễn như lupus hay viêm khớp cũng có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng viêm nhiễm trong miệng, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác. Việc chăm sóc răng miệng đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa những tác động tiêu cực này.

Mảng bám là nguyên nhân gây ra các bệnh răng miệng thường gặp như viêm nướu, viêm nha chu, sâu răng...

4. Phòng Ngừa Mảng Bám Răng

4.1 Vệ Sinh Răng Miệng Đúng Cách

4.1.1 Đánh Răng Đúng Kỹ Thuật

Đánh răng đúng cách là một trong những biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa mảng bám. Bạn nên đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày, sử dụng bàn chải có lông mềm và kem đánh răng chứa fluoride. Kỹ thuật đánh răng nên bao gồm việc đánh theo chiều dọc và chiều ngang, chú ý đến các kẽ răng và mặt trong của răng. Thay bàn chải định kỳ (mỗi 3-4 tháng) cũng rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả làm sạch.

4.1.2 Sử Dụng Chỉ Nha Khoa

Chỉ nha khoa là một công cụ quan trọng giúp loại bỏ mảng bám giữa các kẽ răng, nơi mà bàn chải không thể tiếp cận. Bạn nên sử dụng chỉ nha khoa ít nhất một lần mỗi ngày, tốt nhất là vào buổi tối trước khi đi ngủ. Hãy nhẹ nhàng đưa chỉ nha khoa vào giữa các kẽ răng và di chuyển lên xuống để loại bỏ mảng bám. Việc này không chỉ giúp làm sạch mà còn ngăn ngừa viêm nướu.

4.1.3 Súc Miệng Bằng Nước Súc Miệng Kháng Khuẩn

Súc miệng bằng nước súc miệng kháng khuẩn có thể giúp tiêu diệt vi khuẩn và làm sạch miệng hiệu quả. Nước súc miệng chứa các thành phần như chlorhexidine hoặc cetylpyridinium chloride có tác dụng kháng khuẩn, giúp ngăn ngừa sự hình thành mảng bám. Súc miệng sau khi đánh răng và sử dụng chỉ nha khoa sẽ giúp tăng cường hiệu quả chăm sóc răng miệng.

4.2 Chế Độ Ăn Uống Lành Mạnh

4.2.1 Hạn Chế Thực Phẩm Và Đồ Uống Có Đường

Để phòng ngừa mảng bám, bạn nên hạn chế tiêu thụ thực phẩm và đồ uống có đường. Thay vào đó, hãy chọn các loại thực phẩm giàu chất xơ như rau xanhtrái cây tươi, giúp làm sạch răng miệng tự nhiên. Hạn chế các loại thức ăn chứa nhiều carbohydrate đơn giản cũng là một cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe răng miệng.

4.2.2 Bổ Sung Các Thực Phẩm Tốt Cho Răng Miệng

Các thực phẩm tốt cho sức khỏe răng miệng bao gồm:

  • Sữa và các sản phẩm từ sữa (chứa canxi và vitamin D)
  • Trái câyrau củ tươi (giàu vitamin và khoáng chất)
  • Các loại hạt (giàu chất béo tốt và vitamin E)

Việc bổ sung các thực phẩm này không chỉ giúp tăng cường sức khỏe răng miệng mà còn cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.

4.3 Khám Răng Định Kỳ

4.3.1 Lấy Cao Răng Và Đánh Bóng Răng

Khám răng định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề răng miệng và lấy cao răng. Quy trình lấy cao răng tại phòng khám nha khoa giúp loại bỏ mảng bám cứng và ngăn ngừa sự hình thành sâu răng và viêm nướu. Đánh bóng răng cũng giúp làm sạch bề mặt răng và làm cho răng sáng bóng hơn.

4.3.2 Phát Hiện Và Điều Trị Sớm Các Bệnh Lý

Khám răng định kỳ cũng giúp phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý nha khoa. Việc điều trị kịp thời sẽ giúp bảo vệ sức khỏe răng miệng và ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng hơn trong tương lai. Bạn nên đi khám răng ít nhất hai lần mỗi năm để đảm bảo sức khỏe răng miệng tốt.

5. Cách Loại Bỏ Mảng Bám Răng

5.1 Phương Pháp Tại Nhà

5.1.1 Sử Dụng Kem Đánh Răng Có Chứa Fluoride

Kem đánh răng chứa fluoride là một trong những sản phẩm quan trọng giúp bảo vệ răng khỏi sự tấn công của axit và ngăn ngừa sự hình thành mảng bám. Khi chọn kem đánh răng, bạn nên tìm những sản phẩm có chứa fluoride với nồng độ phù hợp. Nên đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày để đảm bảo hiệu quả tối ưu trong việc loại bỏ mảng bám và bảo vệ men răng.

5.1.2 Dùng Chỉ Nha Khoa Và Tăm Xỉa Răng

Chỉ nha khoa là một công cụ không thể thiếu trong việc chăm sóc răng miệng. Bạn nên sử dụng chỉ nha khoa ít nhất một lần mỗi ngày, tốt nhất là vào buổi tối trước khi đi ngủ. Để sử dụng chỉ nha khoa hiệu quả, hãy nhẹ nhàng đưa chỉ vào giữa các kẽ răng và di chuyển lên xuống để loại bỏ mảng bám. Ngoài ra, tăm xỉa răng cũng có thể được sử dụng để làm sạch những mảnh thức ăn còn sót lại.

5.1.3 Áp Dụng Các Mẹo Tự Nhiên (Chanh, Muối, Baking Soda)

Một số mẹo tự nhiên giúp loại bỏ mảng bám bao gồm:

  • Chanh: Axit citric trong chanh giúp làm sạch và khử mùi.
  • Muối: Có tính kháng khuẩn, giúp tiêu diệt vi khuẩn.
  • Baking soda: Làm trắng răng và loại bỏ mảng bám hiệu quả.

Để sử dụng, bạn có thể pha loãng nước chanh hoặc muối với nước và súc miệng, hoặc trộn baking soda với nước để tạo thành một hỗn hợp đánh răng tự nhiên.

5.2 Phương Pháp Tại Phòng Khám Nha Khoa

5.2.1 Lấy Cao Răng Bằng Dụng Cụ Chuyên Dụng

Tại phòng khám nha khoa, bác sĩ sẽ sử dụng các dụng cụ chuyên dụng để lấy cao răng. Quy trình này thường diễn ra nhanh chóng và không đau đớn, nhưng có thể gây cảm giác khó chịu cho một số bệnh nhân. Việc lấy cao răng giúp loại bỏ mảng bám cứng và ngăn ngừa các vấn đề về răng miệng.

5.2.2 Đánh Bóng Răng Bằng Máy Siêu Âm

Đánh bóng răng bằng máy siêu âm là một quy trình giúp làm sạch bề mặt răng và loại bỏ mảng bám hiệu quả. Quy trình này không chỉ giúp răng sáng bóng mà còn làm giảm nguy cơ sâu răng và viêm nướu. Nên thực hiện quy trình này định kỳ để duy trì sức khỏe răng miệng.

5.2.3 Điều Trị Các Bệnh Lý Nha Khoa Kèm Theo

Nếu phát hiện các bệnh lý nha khoa khác như viêm nướu hoặc sâu răng, bác sĩ sẽ tiến hành điều trị kịp thời. Việc điều trị các vấn đề này sẽ giúp bảo vệ sức khỏe răng miệng và ngăn ngừa sự hình thành mảng bám trong tương lai.

Lợi Ích Đánh Bóng Răng , Răng Sáng Bóng, Hạn Chế Mảng Bảm Tái Xuất Hiện

6. Câu Hỏi Thường Gặp

6.1 Mảng Bám Có Phải Là Cao Răng Không?

Mảng bámcao răng là hai khái niệm khác nhau. Mảng bám là lớp màng mỏng, dính, có thể được loại bỏ dễ dàng bằng cách đánh răng và sử dụng chỉ nha khoa. Trong khi đó, cao răng là mảng bám đã cứng lại và chỉ có thể được loại bỏ bằng các phương pháp chuyên nghiệp tại phòng khám nha khoa. Việc nhận biết sự khác biệt này rất quan trọng để có thể chăm sóc răng miệng đúng cách.

6.2 Mảng Bám Có Thể Gây Ung Thư Không?

Hiện tại, chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng cho thấy mảng bám trực tiếp gây ra ung thư. Tuy nhiên, viêm nướu và viêm nha chu có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý toàn thân, bao gồm cả một số loại ung thư. Do đó, việc chăm sóc răng miệng đúng cách là rất quan trọng để giảm thiểu các nguy cơ này.

6.3 Có Thể Loại Bỏ Hoàn Toàn Mảng Bám Không?

Mảng bám có thể được loại bỏ hoàn toàn nếu thực hiện vệ sinh răng miệng đúng cách và thường xuyên. Tuy nhiên, mảng bám sẽ tiếp tục hình thành nếu không duy trì thói quen chăm sóc răng miệng hàng ngày. Do đó, việc phòng ngừa và chăm sóc răng miệng là rất cần thiết.

7. Kết Luận

Mảng bám răng là một vấn đề phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe răng miệng và toàn thân. Việc hiểu rõ nguyên nhân, tác hại và cách phòng ngừa mảng bám là rất quan trọng để duy trì sức khỏe răng miệng tốt. Chăm sóc răng miệng đúng cách, bao gồm đánh răng, sử dụng chỉ nha khoa, súc miệng và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, sẽ giúp ngăn ngừa sự hình thành mảng bám. Ngoài ra, việc khám răng định kỳ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và điều trị các vấn đề nha khoa. Hãy chăm sóc răng miệng của bạn để có một nụ cười khỏe mạnh và tự tin!

Tài liệu tham khảo:

  1. PORPHYROMONAS GINGIVALIS – VAI TRÒ TRONG CƠ CHẾ BỆNH SINH VIÊM NHA CHU VÀ XU HƯỚNG MỚI TRONG ĐIỀU TRỊ http://hoiyhoctphcm.org.vn/wp-content/uploads/2018/06/12F-63-65-Porphyromonas-gingivalis.pdf
  2. Philip D Marsh, “Dental plaque as a biofilm and a microbial community – implications for health and disease,” NCBI, available at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2147593/, published in 2006.
  3. “Dental plaque biofilm in oral health and disease,” PubMed, available at https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22319749/, published in 2012.
  4. Nicholas S. Jakubovics et al., “The dental plaque biofilm matrix,” Wiley Online Library, available at https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/prd.12361, published on 03/10/2021.
  5. “Dental plaque,” Wikipedia, available at https://en.wikipedia.org/wiki/Dental_plaque, last edited in 2024.
  6. “Understanding Dental Plaque: Prevention and Treatment,” Princeview Dental, available at https://www.princeviewdental.com/what-is-dental-plaque-and-how-can-it-be-prevented/, published in 2023.

Nha Khoa 3T – địa chỉ cạo vôi răng uy tín TPHCM

Hotline tư vấn và đặt lịch: 0913121713

Địa chỉ: Số 6 Nguyễn Cửu Đàm P.Tân Sơn Nhì Q.Tân Phú

Thời gian làm việc; Thứ 2- thứ 7, 8 – 20h